Rynek telekomunikacyjny w Polsce i na świecie
Na koniec 2010 r. wartość globalnego rynku telekomunikacyjnego, będącego segmentem sektora ICT ma wynieść 1 400 mld euro, co oznacza wzrost na poziomie 2,9% w stosunku do poprzedniego roku. Warto podkreślić, że segment telekomunikacyjny tylko w niewielkim stopniu odczuł skutki globalnej dekoniunktury, co wyraża się w niewielkim 0,5% spadku jego wartości w 2009 r. Jak wskazują badania EITO zdecydowanie bardziej podatnym na wahania koniunkturalne segmentem jest rynek informatyczny, który w tym samym czasie stracił na wartości 4,6%, a w 2010 r. planowana zwyżka dla tego rynku wynosi tylko 0,4%.
Polski rynek telekomunikacyjny dzieli się na cztery segmenty: telefonię komórkową, telefonię stacjonarną, dostęp do Internetu, a także transmisję danych. Na koniec 2009 r. wartość dwóch największych segmentów sektora telekomunikacyjnego, czyli telefonii komórkowej oraz stacjonarnej wyniosła odpowiednio 25,32 mld zł i 9,68 mld zł. Mniejsze pod względem wartościowym są dwa pozostałe segmenty odnoszące się do dostępu do Internetu, którego wartość w 2009 r. wyniosła 4 mld zł oraz transmisja danych o wielkości równej 2,86 mld zł.
Wykres Struktura wartościowa rynku telekomunikacyjnego w Polsce na koniec 2009 r. (mld zł)
Źródło: Audytel „Spadek wartości rynku telekomunikacyjnego w 2009 roku” 19 lutego 2010 r.
Raport analityczno-doradczej firmy Audytel wskazuje na spadek o około 1,2% wartości polskiego rynku telekomunikacyjnego w 2009 r. do 41,86 mld zł. Na zmniejszenie wartości wpływ miały zarówno wyniki telefonii stacjonarnej jak też telefonii mobilnej. Przychody w segmencie telefonii komórkowej zmalały o 2,5%, co jest jednocześnie pierwszą obniżką w całej historii istnienia tego segmentu w Polsce. Z kolei na zmniejszenie wartości rynku telefonii stacjonarnej zaważył trwający już od kilku lat trend odchodzenia od tradycyjnych połączeń, co wpłynęło na obniżkę przychodów podmiotów z tego segmentu o 4,3% w stosunku do 2008 r. Na tle dwóch spadkowych segmentów telefonicznych zdecydowanie lepiej przedstawiają się wyniki przedsiębiorstw oferujących dostęp do Internetu oraz transmisji danych, których segmenty wzrosły odpowiednio o 10,8% oraz 7,1%. Wartość segmentu odzwierciedlający poziom osiąganych przychodów przedsiębiorstw świadczących usługi dostępu do Internetu oraz transmisji danych jest nadal niska w porównaniu do ogółu rynku telekomunikacyjnego, dlatego nawet relatywnie duże wzrosty przychodów przedsiębiorstw z tych segmentów nie pozwalały na zrównoważenie spadków przychodów wszystkich firm oferujących usługi telefoniczne.
Wykres Całkowita wartość rynku telekomunikacyjnego w Polsce w latach 2007-2009 oraz prognoza na lata 2010-2015 (mld zł)
Źródło: Audytel „Spadek wartości rynku telekomunikacyjnego w 2009 roku” 19 luty 2010 r.
Wartość rynku telekomunikacyjnego w Polsce na przestrzeni lat 2007-2009 rosła z 39,74 mld zł w 2007 r. do 41,86 mld zł w 2009 r. Przedstawiona przez firmę Audytel prognoza wartości dla rynku telekomunikacyjnego do 2015 r., zakłada wzrost omawianej branży na poziomie ponad 3,95% rocznie na przestrzeni lat 2010-2015. Badania te pokazują również powolną utratę udziału segmentu telefonii stacjonarnej w rynku telekomunikacyjnym na rzecz dostępu do Internetu, a także telefonii mobilnej, której wartość w 2015 r. wyniesie 33,9 mld zł, co jednocześnie będzie stanowić niemal 65% rodzimego rynku telekomunikacyjnego. Rynek dostępu do Internetu ma wzrosnąć z 4 mld zł w 2009 r. do prognozowanych 6,12 mld zł w 2015 r. (CAGR=7,35%), a rynek transmisji danych z 2,86 mld zł do 3,51 mld zł (CAGR=3,47%). Powyższe konserwatywne prognozy wskazują na ciągłą progresję wartości dwóch, dotychczas słabo rozwiniętych segmentów rynku telekomunikacyjnego w Polsce.
Segment dostępu do Internetu w Europie
Na rynku europejskim istnieje wiele technologii pozwalających na uzyskanie dostępu do Internetu i jego użytkowanie, jednak najpopularniejsze są łącza szerokopasmowe, które zapewniają największą prędkość przekazu sygnału internetowego. Spośród nich zdecydowanie najczęściej wykorzystywanymi technologiami na obszarze Europy jest cyfrowa linia abonencka, czyli DSL (ang. Digital Subscriber Line), z kolei mniej popularne z rodziny technologii szerokopasmowego dostępu do Internetu są łącza kablowe, czyli Cable. Natomiast, w krajach skandynawskich w ostatnim czasie coraz częściej stosowany jest dostęp poprzez sieci Fibre/LAN, czyli wykorzystujący technologie światłowodowe. Wydaje się, że ten rodzaj łączy, dzięki nieporównywalnie szybszym prędkościom dostępu do Internetu z roku na rok coraz mocniej będzie zyskiwał na popularności na obszarze całej Europy.
Wykres Ilość osób mających dostęp do szerokopasmowej sieci Internet pod względem wykorzystywanych technologii w Europie na koniec 2009 r. (na 100 mieszkańców)
Źródło: http://www.oecd.org/document/54/0,3343,en_2649_34225_38690102_1_1_1_1,00.html, grudzień 2009 r.
Polska pod względem wykorzystywanych technologii szerokopasmowych nie odbiega znacząco od innych krajów europejskich, jednak co należy podkreślić, w naszym kraju na takich samych łączach oferowane są znacznie mniejsze prędkości transferu danych. Wydaje się, że w kolejnych latach szybkość dostępu do Internetu zostanie znacznie zwiększona. W naszym kraju, w porównaniu do innych państw europejskich, zauważalna jest także mniejsza liczba odbiorców wykorzystujących Internet szerokopasmowy, dlatego w najbliższych latach spodziewany jest wzrost popytu na coraz szybsze prędkości łącz internetowych, a co za tym idzie rozwój całego segmentu dostępu do Internetu, w szczególności odnoszącego się do łącz szerokopasmowych.
Szerokopasmowy dostęp do Internetu w Polsce
Jak wynika z badań przeprowadzonych przez GUS coraz większą popularnością cieszą się połączenia szerokopasmowe, czyli takie które charakteryzują się dużą szybkością przepływu informacji. W 2009 r. w Polsce notowano 5,535 mln łączy szerokopasmowych, co oznacza jednocześnie wzrost o 657 tys. punktów dostępowych w porównaniu do 2008 r. W wyniku tego wzrostu zwiększeniu uległ również poziom penetracji rynku, który obecnie szacuje się na 14,5% w stosunku do ogółu ludności oraz 41,5% pod względem ogółu gospodarstw domowych. Spośród dwóch rodzajów łącz w naszym kraju zdecydowanie dominują stacjonarne łącza szerokopasmowe, których ilość w 2009 r. szacowana była na ok. 4,440 mln, a w porównaniu z 2008 r. ich liczba wzrosła o ponad 400 tys.
Na przestrzeni lat 2004-2008 liczba użytkowników Internetu wykorzystujących łącze szerokopasmowe rosła zdecydowanie szybciej niż ogólna liczba gospodarstw z dostępem do Internetu, co równoznaczne jest z utratą popularności łącz wąskopasmowych wykorzystujących modem analogowy lub połączenie cyfrowe typu ISDN i zastępowanie nowocześniejszymi sposobami łączenia z Internetem. W analizowanym okresie liczba gospodarstw domowych stosująca łącza szerokopasmowe wzrosła o 358% w porównaniu do 2004 r., czyli o ok. 3,7 mln, wobec przyrostu liczby gospodarstw z dostępem do sieci Internet o 2,7 mln (wzrost o 83% w stosunku do 2004 r.).
W Polsce istnieje wiele technologii umożliwiających stosowanie szerokopasmowego dostępu do Internetu. Zdecydowanie najpopularniejszą z nich i to nie tylko w naszym kraju, ale także na terenie całej Unii Europejskiej, jest technologia DSL. Poniżej przedstawiono strukturę technologii dostępności do Internetu w Polsce pod względem wykorzystywanych technologii w 2009 r.
Wykres Struktura rynku dostępu szerokopasmowego do sieci Internet pod względem wykorzystywanych technologii w Polsce w 2009 r. (%)
Źródło: UKE, Detaliczny rynek dostępu do Internetu szerokopasmowego, kwiecień 2009 r.
Raport przedstawiony przez Urząd Komunikacji Elektronicznej w Polsce wskazuje, że z spośród rodziny szerokopasmowego dostępu do Internetu w 50% wykorzystywana jest technologia DSL. Jak wskazuje regulator, taki stan jest wynikiem dominującej na obszarze naszego kraju sieci wykonanej w technologii miedzianej. Pozostałymi technologiami o mniejszym znaczeniu są łącza kablowe, czyli Cable z 22% udziałem, Internet mobilny z 15% udziałem, a także LAN Ethernet z 11% udziałem w całości segmentu dostępu do szerokopasmowego Internetu.
Na coraz większą popularność szerokopasmowego dostępu do Internetu, zarówno wśród klientów indywidualnych jak też biznesowych wskazują badania przeprowadzone przez Pracownię Badań Społecznych PBS DGA. Z przedstawionego raportu wynika, że najbardziej popularną częstotliwością wśród odbiorców jest łącze o prędkości od 1 Mb/s do 1,99 Mb/s, z którego korzysta 30% gospodarstw domowych oraz 35% firm. Nadal jednak stosunkowo duży odsetek klientów używa wolniejszych prędkości. Tylko 19% gospodarstw domowych oraz 13% firm posiada łącza o prędkości nieprzekraczającej 1 MB/s. W następstwie takiej sytuacji spodziewany jest dynamiczny wzrost popularności wyższych prędkości w Polsce, co ma również niebagatelny wpływ na rozwój całego segmentu oraz działalność usługodawców świadczących dostęp do Internetu.
Wykres Struktura łączy internetowych w Polsce w 2008 r. w podziale na prędkość oraz rodzaj odbiorców (%)
Źródło: PBS DGA, „Prezentacja wyników badania rynku usług telekomunikacyjnych dla UKE”, grudzień 2009 r.
Telefonia VoIP
W naszym kraju nadal niewiele osób, posiadających telefon stacjonarny, korzysta z technologii przekazywania głosu za pomocą protokołu internetowego „Voice over IP” (VoIP) poprzez różne formy dostępu: bez użycia komputera, poprzez komputer oraz poprzez karty zdrapki, pre-paid, czy numer dostępu. Jak wskazują badania Urzędu Komunikacji Elektronicznej w 2007 r. tylko 2,5% ankietowanych korzystało z tej technologii, a w 2009 r. grupa ta stanowiła już 4,1% osób korzystających z telefonii internetowej VoIP.
Eksperci Urzędu Komunikacji Elektronicznej wskazują na czynniki rozwoju technologii VoIP, które bezpośrednio wynikają ze wspomnianego już spadku zainteresowania telefonią stacjonarną. Wpływ na to mają zdecydowanie niższe ceny połączeń głosowych, zwłaszcza zagranicznych w porównaniu do tradycyjnej telefonii stacjonarnej. Wzrost zainteresowania technologią VoIP na polskim rynku zdecydował także o obniżce średniego miesięcznego abonamentu telefonicznego, do którego analogowi operatorzy zostali zmuszeni, chcąc konkurować z operatorami świadczącymi usługi telefonii internetowej.
Co warto podkreślić, na progresję wykorzystania technologii VoIP wpływ mogą mieć także działania Urzędu Komunikacji Elektronicznej, który podejmuje stosowne czynności mające na celu zwiększenie dostępności Internetu szerokopasmowego w Polsce. Działania te mają związek z programem rozwoju europejskiego społeczeństwa informacyjnego asygnowanego przez Komisję Europejską. Szczegółowy opis programu został zawarty w rozdziale 4.12.1.7 Program informatyzacji Polski do 2013 r.
Cyfrowa telewizja IPTV
Według ekspertów z Frost & Sullivan światowy segment płatnej telewizji świadczonej przez sieć Internet, czyli IPTV (Internet Protocol Television) w przeciągu najbliższych trzech lat wzrośnie średnio ok. 15%. Jak prognozują analitycy, tylko w samej Wielkiej Brytanii przychody przedsiębiorstw z tytułu świadczenia usługi IPTV będą rosły średnio 8% r/r na przestrzeni pięciu następnych lat. Warto podkreślić, że tempo to jest bardziej dynamiczne niż w innych dominujących sektorach rynku telekomunikacyjnego tj. telefonii stacjonarnej oraz komórkowej.
Polski rynek IPTV istnieje blisko 3 lata krócej od swoich odpowiedników z takich państw jak Francja, Belgia, Szwecja, Słowenia czy Norwegia, co powoduje opóźnienia w obszarze zaawansowania rozwoju krajowego sektora. Jak wskazują prognozy oraz raporty analityków udział IPTV w całym segmencie płatnej telewizji w Polsce w perspektywie najbliższych trzech lat osiągnie pułap 20%.
W polskim segmencie IPTV dominują dwa podmioty tj. Telekomunikacja Polska oraz Dialog, które ofertę płatnej telewizji przez Internet zaczęły świadczyć z początkiem 2006 r. Do grupy tej z ofertą cyfrowej telewizji IPTV w 2010 r. ma dołączyć także Netia. Na koniec marca 2010 r. Telekomunikacja Polska posiadała 417 tys. abonentów tej usługi, co jednocześnie oznacza, że co roku grupa odbiorców IPTV u narodowego operatora zwiększała się średnio o około 130 tyś. klientów. Z kolei Dialog z końcem maja 2010 r. posiadał 30 tys. abonentów usługi IPTV.
1) UKE, Detaliczny rynek dostępu do Internetu szerokopasmowego
2) PBS DGA, „Prezentacja wyników badania rynku usług telekomunikacyjnych dla UKE”, grudzień 2009 r.
3) UKE, „Okiem konsumenta: Rynek telekomunikacyjny w latach 2007-2009”, 26 marca 2010 r.
4) http://www.frost.com/prod/servlet/press-release.pag?docid=160080754, 26 luty 2009 r.
5) Parkiet, „Marsz po ćwierć rynku”, 26 czerwiec 2010 r.